Macro met Boot en Mujagić | BNR

De vandaag gepresenteerde kwartaalcijfers laten volgens macro-econoom Arnoud Boot duidelijk zien dat de verzekeraar definitief afscheid heeft genomen van Nederland als bedrijfsmatig vaderland. Desondanks is de toezichthouder in Nederland volgens Boot moreel verplicht om het bedrijf in de gaten te houden, aangezien Aegon nog steeds grootaandeelhouder is van verzekeraar ASR. Sinds wanneer hebben bedrijfscijfers met macro-economie te maken? Dat draait om de tegenstelling tussen de financiële en de reële economie, omdat bedrijfscijfers laten zien waar en hoe in de wereld geld wordt verdiend. Banken en verzekeraars, zoals Aegon, vestigen zich altijd op plekken waar ze kunnen meeliften op het geld dat – spreekwoordelijk – voorbij stroomt. De cijfers van Aegon richten zich nu vooral op de World Financial Group, een Amerikaans dochterbedrijf van Aegon. Daar werken op dit moment 88.000 verkoopagenten die op provisiebasis zoveel mogelijk polissen moeten verkopen. Het gaat om levensverzekeringen – wij zouden ze woekerpolissen noemen – waarbij er meer geld in de zakken van de verkoper verdwijnt dan dat de consument eraan heeft. Maar dat doen ze in de VS, en niet meer hier. Ze zijn bewust naar Amerika gegaan – een land zonder echte consumentenbescherming. Inmiddels lopen er talloze rechtszaken tegen de World Financial Group. Ze zoeken bewust de grenzen op: dat ís hun strategie. Ze richten zich op markten waar ze hun producten gemakkelijk kwijt kunnen, en daar zit een enorm verdienmodel achter. Datzelfde gebeurt in Brazilië. We hebben het hier over levensverzekeringen en pensioenproducten die worden verkocht aan de onderkant van de Amerikaanse middenklasse.  En ik vind het belangrijk om die voortdurende frictie tussen de financiële economie en de reële economie te blijven benoemen. Als we in Nederland constateren dat een bank qua winst achterblijft bij een andere bank, dan moet je je afvragen waar dat door komt. Daar kun je moreel wat van vinden, maar kan je er iets tegen doen? Aegon, met het juridische hoofdkantoor in Bermuda, heeft zijn Nederlandse activiteiten verkocht aan ASR, een gerespecteerde Nederlandse verzekeraar. Aegon bezit 29,99 procent van de aandelen van ASR en is daarmee de grootste aandeelhouder. Als Nederlandse toezichthouder moet je ASR de vraag stellen welke invloed die grootste aandeelhouder op het beleid uitoefent.  Wordt ASR door Aegon gedwongen om bochten af te snijden? Wordt de horizon van het bedrijf verkort? Het verrotte, huidige verdienmodel van Aegon staat immers haaks op de Nederlandse wetgeving. En ik vind dat je een Nederlands bedrijf daar wél op moet kunnen aanspreken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse economie begint de eerste scheurtjes te vertonen, ziet macro-econoom Edin Mujagic. Vooral de torenhoge schuldenlast van huishoudens begint zorgelijke proporties aan te nemen, en het is volgens Mujagic maar zeer de vraag hoe ze die ooit gaan aflossen nu de economie wat minder hard lijkt te draaien.  Dat de Amerikaanse economie na de coronapandemie zo krachtig opveerde, veel krachtiger dan in Europa en andere Westerse landen, stelde veel economen voor een raadsel. De verklaring lag volgens Mujagic in het feit dat Amerikaanse huishoudens tijdens de lockdowns veel geld hadden gespaard, omdat ze het niet konden uitgeven en dankzij steun van de overheid, en na de pandemie flink begonnen te besteden. ‘Heel veel geld wat redelijk snel uitgegeven wordt, dat jaagt de economie aan.’  Al dat opgepotte geld raakte op een gegeven moment op. Dat was ook het moment waarop economen hadden verwacht dat de wonderlijke groei van de Amerikaanse economie zou stokken, maar dat bleek niet het geval. ‘Men was gewend geraakt aan naar de stad gaan en veel uitgeven’, aldus Mujagic. ‘Daardoor draaide de Amerikaanse economie lekker, en daar kwam nog eens bovenop dat de overheid bakken met geld uitgaf. Al dat geld moest natuurlijk wel ergens vandaan komen. ‘De lonen waren wel gestegen, maar men ging vooral veel lenen. Het nare van leningen is dat je ze ook ergens in de toekomst moet terugbetalen. En we komen nu in een situatie waarin heel veel Amerikanen dat niet meer kunnen.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ruim de helft van de Amerikanen is linksom of rechtsom ‘belegd’ in de economie – direct, via levensverzekering of pensioen. In de eurolanden ligt dat percentage tussen de 10 en 20 procent, zegt macro-econoom Edin Mujagic, wiens gedachten meteen uitgingen naar het inmiddels roemruchte rapport van voormalig ECB-baas Mario Draghi. ‘Één van zijn aanbevelingen is om het Europese geld, dat er wel degelijk is, meer te mobiliseren, door Europeanen meer te laten beleggen.’ Vooralsnog lijkt dat ijdele hoop: als het aan Draghi ligt gaan Europeanen simpelweg meer op Amerikanen lijken, en wordt beleggen een stuk populairder, ten koste van de grote spaartraditie, zegt Mujagic. ‘Ook Nederland hebben we momenteel zo’n 500 miljard euro op onze spaarrekeningen staan. En dat is toch geld dat niet actief bijdraagt aan het doel dat we met elkaar hebben, namelijk een betere euro-economie.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De afgelopen weken ging het vaak over de hoge inflatie in de Verenigde Staten, vooral door de gestegen prijs van eieren die een belangrijke rol zou spelen in de stijging. Vandaag werd bekend dat de inflatie in Nederland in april 4,1 procent bedroeg. Ook hier dragen verschillende factoren daaraan bij, zoals de prijs van vliegtickets, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Vliegtickets zijn bij ons wat eieren in de VS zijn.’  Dus de prijs van vliegtickets speelt een grote rol bij deze stijging? Zeker. Tijdens de meivakantie hebben we de neiging om met heel veel mensen tegelijk op reis te gaan, waardoor de vraag naar vliegtickets stijgt. De luchtvaartmaatschappijen weten dat natuurlijk ook, en dus gaan de prijzen omhoog. Dit jaar lagen de vliegtickets in april bijna 21 procent hoger dan in april vorig jaar, en dat zie je dus ook terug in de inflatiecijfers. Daardoor zijn we helaas weer boven de 4 procent uitgekomen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De aandelenbeurzen lijken volledig losgezongen te zijn van de echte economie, ziet macro-econoom en hoogleraar financiële economie Arnoud Boot. Wat hij zijn studenten al tientallen jaren doceert en wat de lesboeken voorschrijven, lijkt niet meer te kloppen met wat hij dagelijks ziet. En dat gaat onherroepelijk een keer mis, zegt Boot. 'Ik zou iedereen adviseren: wees voorzichtig.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Rekenkamer kraakte eerder deze week de opzet en ook de uitvoering van het coronaherstelfonds. Macro-econoom Arnoud Boot sluit zich daarbij aan, en kijkt vooral naar uitspraken van toenmalig minister van Financiën en huidig Eurocommissaris Wopke Hoekstra (CDA) destijds. 'Dat was wat mij betreft het grootste dieptepunt van de Nederlandse diplomatie van de afgelopen decennia.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Rekenkamer kraakte eerder deze week de opzet en ook de uitvoering van het coronaherstelfonds. Macro-econoom Arnoud Boot sluit zich daar bij aan, en kijkt vooral naar uitspraken van toenmalig minister van Financiën en huidig Eurocommissaris Wopke Hoekstra (CDA). 'Dat was wat mij betreft het dieptepunt van de Nederlandse diplomatie van de afgelopen decennia.’    Zeg nog even, wat is het coronaherstelfonds.   Dit gaat over dat oorspronkelijke pakket van ruim 720 miljard euro dat ruim een half jaar na het begin van de coronapandemie in werking is getreden om Europa een groene en digitale toekomst te geven. Dat was heel vrijblijvend opgezet, we wisten dat dit er aan zou komen.  ‘We mogen het woord verspillen niet In de In de mond nemen, dat doet de Europese Rekenkamer ook niet, maar ze zijn onvoorstelbaar ontevreden.'  Waar zit de kritiek precies in?   De Rekenkamer heeft nog geprobeerd het een beetje fatsoenlijk op te schrijven. Deze organisatie bestaat uit 27 leden, één per land. Voor Nederland is dat voormalig minister Stef Blok. Je kunt je voorstellen dat wat al die landen uiteindelijk opschrijven, toch redelijk diplomatiek zou klinken.  De eerste conclusie klinkt bijna cynisch: het fonds was een nieuwe benadering die losstond van de werkelijke kosten — een nieuwe approach, staat er letterlijk. Maar dit is een benadering die niets meer te maken heeft met de kosten die daadwerkelijk nodig zijn. Dat is nogal vernietigend.  Daarnaast zegt de Rekenkamer, in de understatement van de dag, dat er onvoldoende focus was op wat het fonds uiteindelijk zou opleveren. Er was een hele slechte controle op de besteding van de middelen. De Europese Rekenkamer stelt dan ook dat er bij een volgende keer beter rekening moet worden gehouden met de kosten, en dat er beter gemeten en gecontroleerd moet worden. Precies het tegenovergestelde van wat er nu is gebeurd.  Dus het niet zo gek dat die zuinige Nederlanders zo argwanend zijn over meer geld naar Brussel?   Dat snap ik wel, ja. Het is belangrijk om te zien waar het vandaan komt. Het komt niet voort uit een behoefte om geld te verspillen, maar uit de wens van een groot aantal lidstaten en van het hele apparaat in Brussel om eigen middelen te hebben en die ook zelf te kunnen aanwenden.  Dat staat op gespannen voet met performance. Wat eruit komt, wordt sterk gemeten, en er is strikte controle op uitgaven — en dat wordt als vervelend ervaren. Er is dus een tendens in Europa, zowel bij veel lidstaten als bij het Brusselse apparaat, om te bewegen richting een soort transferunie, waarbij Brussel over beperkte middelen beschikt, maar wel de bevoegdheid krijgt om die tussen lidstaten te alloceren.  Daar komt het uit voort. Het komt voort uit een fundamenteel verschil van inzicht over hoe je de Europese Unie effectief maakt én het draagvlak behoudt. Nederland staat aan de kant van: wij hebben de brug naar de Verenigde Staten van Europa niet gemaakt. Er is dus geen draagvlak voor een groot federaal budget — en dan krijg je de huidige situatie.  Waar heeft Wopke Hoekstra dan destijds zo gefaald in jouw ogen?   Een aantal instanties in Nederland heeft zichzelf aardig in de voet geschoten. We weten namelijk dat Brussel meer geld wil, terwijl lidstaten dat geld naar eigen inzicht willen uitgeven — zonder daar verantwoording over af te leggen. Het probleem ligt bij het ministerie van Financiën. Dat heeft gefaald in de eigen diplomatie, waardoor Nederland niet meer aan tafel zit.  Het draait om twee momenten. Het eerste is vlak na het begin van de coronacrisis. De doden lagen op straat in het Italiaanse Bergamo, en Italië vroeg om hulp uit het noodfonds — een relatief klein bedrag. Waarop Hoekstra zei, terwijl de doden op straat lagen: laat ze eerst hun begroting maar op orde brengen. Iedereen viel over Nederland heen, en terecht. Nederland kwam volledig buitenspel te staan.  Toen het zes maanden later écht om geld ging — het coronaherstelfonds — bleek dat Hoekstra zijn kruit op het verkeerde moment had verschoten. En toen is het misgegaan. We hadden op zijn minst aan tafel moeten zitten. Daar hadden we veel invloed kunnen uitoefenen. Misschien niet genoeg, maar in elk geval: we hadden aan tafel gezeten.  Het tweede moment draait om diplomatie. Grote delen van Europa hebben er belang bij om Nederland buitenspel te zetten; er worden zelfs valstrikken opgezet om Nederland uit de toon te laten vallen.  Zo’n val werd een aantal jaar later gezet voor de toenmalige minister van Financiën, Sigrid Kaag, in een interview met de Financial Times. Een prachtig, goed interview — in de week na de inval van Rusland in Oekraïne.  De bedoeling van de Financial Times was om één uitspraak uit te lokken: dat Nederland hecht aan begrotingsdiscipline in Europa. Precies een week na de inval, op een moment waarop medeleven en actie richting Oekraïne nodig waren, zegt Nederland opnieuw dat er begrotingsdiscipline moet zijn. En dát staat dan bovenaan het artikel in de Financial Times.  Juist dan is diplomatie wat Nederland nodig heeft. We zijn onderdeel van de Europese Unie, en zonder diplomatiek gevoel zullen we buitenspel gezet worden.     See omnystudio.com/listener for privacy information.

De combinatie van hogere inflatie en werkloosheid en afnemende groei, dat is een giftige cocktail waar een centrale bank als de Amerikaanse Federal Reserve niet op zit te wachten. Volgens Fed-baas Jerome Powell is het bovendien een combinatie die ‘heel, heel lang niet is voorgevallen’, maar in de nabije toekomst is het allerminst uit te sluiten, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Het is een risico waarvan de Fed hoopt dat het niet gematerialiseerd is.’ Het goede nieuws is dat de seinen nog niet op rood staan, in de banen- en andere cijfers. Dat is maar goed ook, want de mix van hoge inflatie en werkloosheid en lage groei stelt de Fed voor een zeer complex dilemma, zegt Mujagic. ‘Alle cijfers die we tot nu toe hebben gezien, betreffen nog de periode vóór ‘liberation day’, waarin het effect van de handelsoorlog nog amper is meegenomen.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Chinese centrale bank probeert de economie aan de praat te krijgen door verschillende rentetarieven omlaag te gooien: van de doorslaggevende zevendaagse rente tot de hypotheekrente. De Chinese economie hapert al een paar jaar en het rente-instrument moet daar een eind aan maken. Er leek nét enig schot in te komen, maar toen kwam de handelsoorlog, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Een van de mogelijke gevolgen is dat de Amerikanen lege schappen aantreffen, doordat er de afgelopen weken veel minder containers vanuit China naar Amerika gingen.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Laten we het weer eens over de handelsoorlog hebben, en dan met name over de gevolgen voor de consument. Want die zal minder keuze krijgen, en daar méér voor betalen. Er is enige consensus over het feit dat een economie zich na enige tijd aanpast aan de nieuwe omstandigheden, na de aanvankelijke schok, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘De korte-termijneffecten zijn vaak korter en heviger dan de langetermijneffecten.’ Als de samenleving en de economie zich eenmaal hebben aangepast, ebben vaak de gevolgen langzaam maar zeker weg. Daar is ook wel iets voor te zeggen: hoe langer de periode sinds het begin van de handelsoorlog, des te vager de link met wat er op dit moment gebeurt: je kunt het minder makkelijk één-op-één aanwijzen. Maar dat is een misvatting, zegt Mujagic. ‘Twee Amerikaanse economen hebben gekeken naar de langetermijngevolgen, en hun conclusie is dat handelsoorlogen vooral gevolgen hebben voor investeringen van bedrijven, en die leiden uiteindelijk tot veel hogere kosten dan je zou verwachten.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.