Macro met Boot en Mujagić | BNR

Het aandeel vrouwen in het onderwijs blijft stijgen. Uit nieuwe CBS-cijfers blijkt dat inmiddels 88 procent van de leraren in het basisonderwijs vrouw is. Die scheve verdeling lijkt onschuldig, maar is dat volgens macro-econoom Arnoud Boot niet. Bij het management van het hoger onderwijs bijvoorbeeld, ziet hij ook haast uitsluitend nog vrouwen. En hij zou liever zien dat topwetenschappers gewoon in hun senior-onderzoeksposities blijven. Wat zette jou aan het denken in het CBS-rapport? De sterke groei van vrouwen op de arbeidsmarkt leidt op veel plekken tot een scheiding tussen vrouwen- en mannenberoepen. Dat vind ik geen goede zaak. Medische beroepen worden bijvoorbeeld ook vrouwenberoepen, en in het onderwijs is dat al langer zo. In het basisonderwijs is ongeveer 88 procent vrouw, al jaren. Vroeger was dat gelijker verdeeld, maar die balans is verdwenen. En in het voortgezet onderwijs zie je dezelfde ontwikkeling: vrouwen worden ook daar de grote meerderheid.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kiezers zijn bij de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen maar weinig bezig met de stijgende staatsschulden wereldwijd. Toch zou het volgens macro-econoom Edin Mujagic een grote zorg moeten zijn voor bij de stembusgang. Volgens hem zijn we nog altijd niet af van de ‘geldontwaarding’, die komt kijken bij de stijgende staatsschulden wereldwijd.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Spanningen zijn wereldwijd de regel geworden, en niet meer zozeer een uitzondering. Dat is de niet al te verrassende conclusie van een jaarlijks rapport van een denktank uit Genève. De hele inrichting van de wereld zoals die na de Tweede Wereldoorlog is opgebouwd staat in feite onder druk, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Ze spreken over fragmentatie van de wereld, en één van de uitingen daarvan is de ruzie tussen de VS en China, waarvan de wederzijdse maatregelen een uitvloeisel zijn.’ Dat heeft zelfs geleid tot grootschalige exportverboden, zegt Mujagic: je mag bepaalde chips niet meer verkopen in China. In een ‘prachtig rapport’ van de Harvard Business School duiken vier economen in die protectionistische tendens op de langere termijn. ‘Op de korte termijn kun je ineens geen spullen meer uit andere landen halen die je nodig hebt voor je eigen productie. Dat raakt je bedrijfsvoering en het leidt tot gedoe. Maar wat zijn eigenlijk de gevolgen daarna, waar over het algemeen wat weinig aandacht voor is?’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De waardedaling van de dollar ten opzichte van de euro, zo’n vijftien procent dit jaar, maakt het voor Nederlanders wat goedkoper om naar de VS te reizen. En nu het herfstvakantie is, maken veel mensen daar gebruik van. De euro is dus met datzelfde percentage in waarde gestegen tegenover de Amerikaanse munt. ‘Maar dan ligt er één gevaar op de loer: dat er al snel een bruggetje wordt gelegd naar de conclusie dat de euro sterk is’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Waar zit volgens jou het probleem? Nou, er zijn meer munten in de wereld dan de euro en de dollar alleen. Dus als de euro echt op zichzelf sterker was geworden, dan zou je dat ook moeten zien in de waardeontwikkeling van de euro ten opzichte van andere munten. Als ik bijvoorbeeld kijk naar de euro tegenover de Zweedse kroon: daar is de euro zo’n zes procent minder waard geworden.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De toestand bij Nexperia is volgens macro-econoom Arnoud Boot een schoolvoorbeeld van verkeerd industriebeleid door de overheid. Het ministerie van Economische Zaken zegt te staan voor een sterk ondernemingsklimaat in Nederland, maar in de praktijk gaat dat vaak mis, vindt hij. Waarom is Nexperia volgens jou zo’n slecht voorbeeld van industriebeleid?  Er spelen twee grote overwegingen. Eén is strategische autonomie: we willen niet afhankelijk zijn van bepaalde productieprocessen in de wereld, omdat we dan klem kunnen komen te zitten. Het andere is dat we als economie productiever moeten worden. We hebben te weinig mensen, en onze welvaart hangt af van productieve investeringen die de productiviteit verhogen.  In dat spanningsveld bevindt zich het industriebeleid: hoe je naar industrie en bedrijfstakken moet kijken. En daar komt ook de kwestie-Nexperia om de hoek kijken, waarbij het zeggenschap van een Chinese eigenaar is ontnomen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Terwijl het IMF en de Wereldbank bijeen waren in Washington D.C., werd in het Zweedse Stockholm de Nobelprijs voor de Economie uitgereikt, onder meer aan de Franse econoom Philippe Aghion. Macro-econoom Arnoud Boot ziet een verband: ‘Het draait uiteindelijk om de vraag hoe je een economie concurrerender kunt maken.’ Aghion deelt de prijs met Joel Mokyr en Peter Howitt. Volgens de Zweedse Koninklijke Academie van Wetenschappen hebben de drie wetenschappers laten zien ‘hoe innovatie de drijvende kracht is achter verdere vooruitgang.’ Wat heeft dat met de jaarvergaderingen van het IMF en de Wereldbank te maken? Bij die vergaderingen komen beleidsmakers bij elkaar: van centrale bankiers tot ministers van Financiën en academici. In verschillende sessies, online te volgen voor iedereen, werd gesproken over onder meer het slim uitgeven van geld. Daarmee wordt bedoeld investeren in onderwijs en infrastructuur, wat een economie sterker maakt. Ook werden gevaren besproken die productiviteitsgroei bedreigen, zoals kunstmatige intelligentie. En dan kom je uit bij Philippe Aghion. Een uitstekend econoom die altijd benadrukt hoe je een economie concurrerender kunt maken en beter kunt laten functioneren. Hij is ervaringsdeskundige en zegt vooral zijn thuisland Frankrijk níet als voorbeeld te nemen. Hoe moet het dan wél? Twee invalshoeken. De ene komt van de Oostenrijkse econoom Friedrich Hayek, die in 1974 de Nobelprijs voor de Economie kreeg. Hij was een groot econoom en tegenspeler van Keynes. Hayek pleitte voor ‘Let a thousand flowers bloom’ — laat duizend bloemen floreren. Hij bedoelde dat ideeën een kans moeten krijgen en dat je niet alleen de bestaande grote bedrijven moet beschermen met ineffectief industriebeleid. Precies waar Aghion het over heeft. De andere invalshoek kwam van de Deense minister van Economische Zaken tijdens één van de IMF-sessies. Hij zei dat de interne markt versterkt moet worden. Want 800 miljard euro uitgeven aan innovatie is zinloos als we eerst niet de barrières tussen landen opheffen. Kleinere, groeiende bedrijven hebben geen schijn van kans als de interne markt niet goed functioneert. Oftewel: het slim uitgeven van geld. Naar wie moeten we luisteren? Naar alle drie. We moeten luisteren naar Denemarken, naar Hayek, en naar Philippe Aghion, die tegen alle klippen op blijft roepen en blijft hopen op een meer glorievolle Franse economie.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er zijn grote risico’s voor het de financiële stabiliteit nu overheden en masse meer geld uitgeven dan dat er binnenkomt aan belastingen. Dat concludeert het Internationaal Monetair Fonds (IMF) op basis van de staatsschulden die naar het hoogste niveau dreigen te stijgen sinds 1948. Volgens het IMF kunnen overheden het geld veel efficiënter inzetten. ‘Daar kan je heel veel geld mee besparen’, ziet ook macro-econoom Edin Mujagic.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ondanks de handelsoorlog en oplopende geopolitieke spanningen schetst het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een verrassend positief beeld van de wereldeconomie. Dat bleek deze week uit de publicatie van het World Economic Outlook. Toch is er volgens macro-econoom Edin Mujagic weinig reden voor optimisme. ‘Het goede nieuws stopt hier.’  Wat zegt het IMF precies? In het eerste hoofdstuk van de nieuwe economische outlook schetst het IMF zijn visie op de toestand van de wereldeconomie voor dit en volgend jaar. Op het eerste gezicht blijft de wereldeconomie opvallend veerkrachtig: de groei houdt beter stand dan eerder werd verwacht. Toch waarschuwt het IMF dat de fundamenten minder solide zijn dan ze lijken. Onder de motorkap spelen problemen, vooral rond de Amerikaanse importheffingen. De invoering daarvan verloopt traag en onvoorspelbaar: maatregelen worden uitgesteld, aangepast of anders uitgevoerd dan aangekondigd, wat wereldwijd voor onzekerheid zorgt.  Welk effect gaat daar van uit?   De buffers die bedrijven tot nu toe hebben gebruikt om prijsstijgingen op te vangen, raken langzaam uitgeput. Amerikaanse bedrijven hebben de hogere kosten door de heffingen niet of slechts gedeeltelijk doorberekend aan consumenten. Daardoor konden ze eerder dit jaar goede winstcijfers presenteren en hadden ze voldoende ruimte om voorraden aan te leggen. Die tijdelijke buffer begint nu echter te verdampen. Volgens het Internationaal Monetair Fonds wordt het voor bedrijven steeds moeilijker, vrijwel onmogelijk, om de stijgende kosten niet door te berekenen aan consumenten.  De signalen van een verslechterende economie stapelen zich dan ook op. In de Verenigde Staten stijgt de werkloosheid langzaam maar gestaag. Fed-voorzitter Jerome Powell erkende gisteren openlijk dat de Amerikaanse arbeidsmarkt ‘gewoon niet lekker loopt’. Ook de inflatie baart zorgen: in plaats van verder af te koelen, trekt die juist weer aan.  Voor 2026 verwacht het fonds dat de wereldeconomie met 3,1 procent zal groeien. Dat lijkt op het eerste gezicht een solide cijfer, maar alles onder de 3 procent voelt in de praktijk als een recessie. Bovendien ligt het groeitempo aanzienlijk lager dan vóór de coronapandemie, toen de wereldeconomie gemiddeld nog met 3,7 procent per jaar groeide.  Kunnen we op basis hiervan dan meer renteverlagingen verwachten?  Ja, de Federal Reserve heeft daar ook nadrukkelijk op gehint en het IMF baseert de ramingen ook op lagere rentes. Maar het IMF gaat er ook van uit dat de olieprijs volgend jaar blijft dalen. Dat is echter allerminst zeker: de olieprijs kan al door kleine schokken snel weer oplopen. Een andere, misschien nog optimistischere aanname is dat de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en andere landen niet verder escaleert, maar dat moeten we ook maar afwachten.  Het IMF waarschuwt dat deze factoren - olieprijzen, handelsspanningen en juridische onzekerheid rond tarieven – steeds sterker kunnen doorwerken in de wereldeconomie. Dat kan zich onder meer vertalen in aanhoudend hoge inflatie, ondanks mogelijke renteverlagingen door de Fed.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwt in de World Economic Outlook (WEO) voor het kostenplaatje van industriepolitiek. Volgens macro-econoom Edin Mujagic moeten politici richting kiezers duidelijk zijn over de gevolgen van protectionistische maatregelen en subsidies. ‘Het kan dan een legitieme politieke keuze zijn van een land om dat beleid te voeren, het IMF waarschuwt voor het prijskaartje, want dat is er wel degelijk.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

De handelsoorlog tussen China en Amerika leek even bekoeld. Er was sprake van een bestand, en Xi en Trump zouden elkaar gaan ontmoeten. Maar inmiddels is het vuurtje weer opgelaaid, met dreigingen van importheffingen van honderd procent boven op de bestaande tarieven. ‘En dat is niet verrassend’, zegt macro-econoom Arnoud Boot. Waarom?  De strijd tussen de Verenigde Staten en China is een permanente strijd, die verdwijnt niet meer. Trump pakt het wat wispelturiger aan dan zijn voorgangers, maar het conflict zelf is structureel. Op de langere termijn bewegen we naar een wereld die steeds meer gescheiden raakt, met een invloedssfeer van de VS tegenover een invloedssfeer van China. En dat gaat op alle vlakken straks een rol spelen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.